Wigilia cukrzyka

Wigilia cukrzyka

Dla cukrzyka Święta Bożego Narodzenia to czas wielkiej próby. Każda smakowita potrawa już samym zapachem i wyglądem zachęca do spróbowania. Co należy jeść w czasie Świąt? Czego należy unikać w tym szczególnym czasie, gdy dieta diabetyka i Boże narodzenie nie idą ze sobą w parze? Okazuje się, że czas spędzony przy stole z bliskimi nie musi równać się wielkim wyrzeczeniom.

Podstawowe zalecenia przy cukrzycy

Cukrzyca należy do grupy chorób metabolicznych, które charakteryzują się hiperglikemią, wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekły stan podwyższonej glukozy we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności oraz niewydolnością różnych narządów. Cukrzyca to choroba społeczna. Na całym świecie obserwuje się stały wzrost zachorowalności na nią (szczególnie na cukrzycę typu 2), zwłaszcza u osób w średnim wieku. W Polsce zapadalność na cukrzycę typu I szacuje się na poziomie 0,3%, dla cukrzycy typu 2 – 1,6-3,7%.

Cukrzyca często powiązana jest z innymi chorobami towarzyszącymi m.in. nadciśnieniem tętniczym, chorobą wieńcową, zaburzeniami lipidowymi, a przede wszystkim otyłością. W celu wyrównania metabolicznego, poza farmakoterapią, niezbędne jest prawidłowe żywienie, które jest bardzo istotne w prewencji oraz leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycowych, a także korzystnie wpływa na ogólny stan zdrowia. Nawet mały ubytek masy ciała sprzyja osiągnięciu podstawowych celów leczenia cukrzycy.

Dieta osób chorych na cukrzycę typu 1 powinna być zgodna z żywieniem podstawowym, ale z naciskiem na unikanie pokarmów zawierających węglowodany proste i łatwo przyswajalne.

W cukrzycy typu 2 dieta powinna opierać się na wytycznych jak dla diety w cukrzycy typu 1. Pozwoli to na dobrą kontrolę metaboliczną chorego. Powinna także umożliwiać redukcję nadmiernej oraz utrzymanie pożądanej masy ciała chorego. Są to jednak ogólne wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Należy pamiętać, że każdemu pacjentowi z cukrzycą (zarówno typu I, II, typu innego) dietę ustala się indywidualnie, m.in. ze względu na przebieg cukrzycy, ewentualne współistnienie chorób czy też istniejące powikłania.

Prawidłowe leczenie diabetologiczne, respektowanie określonych zasad dietetycznych i stosowna dawka ruchu zapewnią bezpieczeństwo zdrowotne w każdej sytuacji, również w święta. Nie możemy myśleć, że trzymając dietę, dbając o prawidłowy poziom glukozy we krwii oraz o utrzymanie pożądanej wagi, nagle w trzy dni odstępstw od diety nabierzemy kilogramów. Jednak, należy być bardzo ostrożnym.

Wybór metody leczenia osób cierpiących na cukrzycę jest wyłącznie decyzją lekarza prowadzącego. Pacjenci, którzy są leczeni szybko działającymi analogami insuliny ludzkiej, czyli naśladującymi jej fizjologiczne wydzielanie, są w bardziej komfortowej sytuacji. Takie preparaty można stosować tuż przed, w trakcie, a nawet po spożytym posiłku. Nie trzeba czekać 20-30 minut do konsumowania pokarmu, jak to jest w przypadku tradycyjnej insulinoterapii.

Wigilia dla cukrzyka

Kolacja wigilijna jest zwyczajowo postna, przy stole zalecany jest luz, ale kontrolowany. Najważniejsza zasada: wszystkiego po trochu! Szczególnie jeśli chodzi o pierogi czy kluski. Z rozwagą trzeba podchodzić do deserów, np. do kompotu z suszonych owoców o dużej zawartości cukru, który na pierwszy rzut oka może wydawać się nieszkodliwy.

W czasie tych kilku świątecznych dni w wielu domach przygotowuje się potrawy bardziej tłuste, dlatego umiar w jedzeniu będzie służyć wszystkim domownikom. Ciasta powinny być przygotowane z dodatkiem zdrowych słodzików (np. ksylitol, stewia), co jest godne polecenia dla zachowania równości w dostępie do słodkich wypieków wszystkich członków rodziny. Podczas świątecznych wizyt trzeba uważnie przeanalizować co jest podane na stole. Wybrać jedną, drugą potrawę, drobiowe wędliny, ryby, warzywa. Można pozwolić sobie na spróbowanie odrobinki czegoś niewskazanego, aby poczuć smak wolności, a w gospodyni nie wzbudzać wyrzutów sumienia.

Podczas świątecznych wyjazdów należy zachować stosowane zasady postępowania dietetycznego, w takim stopniu, by nie były zbyt uciążliwe. Świąteczny urlop to świetna okazja do ruchu, który jest integralną częścią procesu terapeutycznego. Badania wskazują, że zmiana stylu życia polegająca na zwiększeniu aktywności fizycznej, zmniejszeniu energetyczności stosowanej diety oraz uzyskanie redukcji masy ciała o 5% w ciągu 4 lat u osób otyłych wpływa na zmniejszenie zachorowalności o 58%. Warto pamiętać o tym, że ruch ma zbawienne działanie w przypadku grzechów dietetycznych, zaburzających poziom cukru we krwi. Ale z drugiej strony należy mieć na uwadze ryzyko wystąpienia niedocukrzenia podczas długotrwałych wędrówek bądź wizyt na stoku narciarskim.

W trakcie Świąt nierzadkie są przypadki hospitalizacji osób, u których stężenie cukru we krwi osiąga bardzo wysokie wartości zagrażające życiu. Wywiady medyczne pokazują, że pacjenci przerywają terapię, aby uwolnić się od myślenia i przyjmowania leków. Jest to wielki błąd, dlatego bardzo ważna jest edukacja żywieniowa lekarza, dietetyka czy pielęgniarek. Ostatnie badania wskazują, że poziom edukacji pacjentów oraz personelu średniego szpitala z zakresu wpływu popularnych produktów na glikemię chorego jest niski.

Dla cukrzyka Wigilijny wieczór nie musi oznaczać rezygnacji ze świątecznych potraw.

Wystarczy, aby przygotowywane przepisy zostały trochę zmodyfikowane. Niektóre składniki zastąpić tymi, które mają niski indeks glikemiczny, a tym samym nie przyczyniają się do gwałtownego wzrostu cukru we krwi. Diabetycy powinni unikać ciast słodzonych tradycyjnym cukrem oraz wykonanych na bazie mąki pszennej (IG = 85). Można ją zastąpić mąką żytnią, zwłaszcza razową, której indeks glikemiczny jest o połowę mniejszy i wynosi 45. Dodatkową zaletą będzie bogactwo błonnika oraz substancji odżywczych.

Z kolei cukier można zastąpić ksylitolem, czyli cukrem z kory brzozy, którego IG = 8. Alternatywą jest także stewia – naturalny słodzik pozyskiwany z liści stewii. Ograniczenie spożycia cukrów prostych zawartych w ciastach to jedno. Należy unikać również napojów gazowanych, soków czy kompotów bogatych w cukry. Po typowej wigilii podczas świąt, zjeść postny bigos z grzybami albo chudym mięsem. Dodać do niego (po ugotowaniu, aby nie zabić cennych kwasów omega) tradycyjny olej lniany, który obniży poziom złego cholesterolu. Barszcz czerwony, bogaty w witaminę C, żelazo czy magnez pozostawić do popicia, aby nie dokładać węglowodanów. Opierać świąteczne potrawy na kapuście kiszonej, która zawiera błonnik spowalniający podnoszenie cukru we krwi. Ryba w galarecie będzie również dobrym białkowym i niskokalorycznym posiłkiem.

Przepis na pierogi z kapustą dla cukrzyków

Składniki na ciasto:

• 300g mąki żytniej razowej
• 150ml ciepłej wody
• 2 łyżki oliwy z oliwek
• Szczypta soli

Mąkę należy przesiać na stolnicę i dodać sól oraz oliwę. Powoli dodawać ciepłą wodę i zagniatać ciasto. Odstawić na pół godziny, następnie podzielić na 3 części i rozwałkować grubości 2mm. Można podsypywać od czasu do czasu mąką, aby ciasto nie kleiło się do stolnicy i wałka. Za pomocą szklanki wyciąć krążki.

Składniki na farsz:

• 0,5kg kiszonej kapusty
• 1 cebulka drobno pokrojona
• Przyprawy: liść laurowy, pieprz

Kapustę podlać wodą wraz z liściem laurowym, gotować na małym ogniu  do miękkości (ok.45 min). Cebulę zeszklić na patelni z nieprzywierającą powłoką. Ostudzoną i odcedzoną kapustę posiekać. Wymieszać z resztą składników i doprawić.

Na środek każdego wyciętego krążka nałożyć łyżeczkę farszu, złożyć na pół i zlepić brzegi. Pierogi wrzucać na wrzącą wodę i gotować ok 3 min, do momentu wypłynięcia na powierzchnię. Przepis na około 25 sztuk.

• D. Włodarek, Dietoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015,
• H. Kunachowicz, Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
• Pomerian Journal od Life Scienes, http://ojs.pum.edu.pl/pomjlifesci/article/view/149, dostęp internetowy 17.12.2016r.
• Polskie Towarzystwo diabetologiczne, https://cukrzyca.info.pl/, dostęp internetowy 17.12.2016r.
• Opracowanie własne, wykłady profesorskie, notatki studenckie