NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE cz. 2

NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – rola czynników środowiskowych, okresu okołoporodowego, rodziny oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe cz. 2

Działanie czynników genetycznych na częstość występowania otyłości, nie usprawiedliwia dzieci i dorosłych. Duży udział na jej występowanie mają czynniki środowiskowe. W ostatnich czasach dokonały się zmiany w myśleniu i postępowaniu dzieci w szkołach, które rzadko uczestniczą w zajęciach z wychowania fizycznego i nabywają nieodpowiednie nawyki żywieniowe. Można zauważyć zwiększenie ilości kalorii, spożywanie na raz dużej ilości porcji w długich odstępach czasu, spożywanie małej ilości owoców, warzyw [1], w zamian za zwiększone spożycie słonych przekąsek, słodkich napojów, które można znaleźć w sklepikach szkolnych, barach, automatach. Słodkie i słone przekąski, potrawy typu fast food, słodkie napoje są często zamiennikiem i zastępstwem pełnowartościowych posiłków, kojarzone z wygodą, przyjemnością, spotkaniami z najbliższymi. Styl życia prowadzony w ten sposób pozwala zauważyć duży wzrost częstości występowania nadwagi oraz otyłości u dzieci.

ROLA CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH W OKRESIE CIĄŻY I W OKRESIE OKOŁOPORODOWYM

Złe nawyki żywieniowe matki w okresie ciąży i sporadyczny wysiłek fizyczny. Do tego często dochodząca cukrzyca ciężarnych i palenie tytoniu w ciąży, mogą być powodem zwiększonego przyrostu masy ciała dziecka oraz wystąpienia płodowej otyłości, która w rezultacie może wpływać na nieprawidłowy metabolizm oraz rozwinięcie się otyłości w odleglejszym czasie [2].

Mówi się również, że niska masa urodzeniowa, może mieć znaczenie przy wystąpieniu otyłości u dzieci w późniejszych latach życia. Nieodpowiedni stosunek tłuszczowej do beztłuszczowej masy ciała pojawiający się u tych dzieci razem z zaburzeniami insuliny oraz leptyny, mogą się utrwalać oraz wpływać na pojawienie się otyłości w późniejszym czasie. Niektóre doniesienia sugerują, że starszy wiek matki może mieć znaczenie na pojawienie się otyłości u dziecka, zwłaszcza jeżeli jest to pierwsze dziecko, przez długi czas oczekiwane, które matka próbując otoczyć szczególną miłością i troską, przekarmia [3].

Udowodniono, że im dłuższy czas karmienia piersią, tym spadała szansa na pojawienie się nadwagi oraz otyłości u dzieci. Dodatkowo przekarmianie pożywieniem o zbyt wysokiej zawartości białka może mieć znaczenie na wystąpienie otyłości u dzieci w późniejszym czasie, podczas gdy karmienie pożywieniem o wysokiej zawartości tłuszczu oraz niskim procencie białka, takim jakie zawiera mleko matki, nie ma większego znaczenia na pojawienie się tak dużego ryzyka. Większe spożycie białka może oznaczać w rezultacie większe pobudzanie hormonu wzrostu i insuliny, co może spowodować większe oraz szybsze namnożenie adipocytów, komórek magazynujących tłuszcze proste.

ROLA RODZICÓW I RODZINY    

Rodzice i rodzina przekazują swojemu potomstwu predyspozycje genetyczne oraz kształtują środowisko, w którym zachodzi zjawisko ekspresji genów. Rodzice odgrywają zatem główną rolę w prowadzeniu prawidłowego stylu życia.

W domu rodzinnym ważne jest modelowanie oraz wpływanie na sposób spożywania pokarmów, oferowanie oraz kupowanie określonych produktów żywnościowych czy umożliwianie ekspozycji na reklamy produktów żywieniowych w telewizji, Internecie itd. Pozytywny wpływ na zachowania socjalne dzieci oraz młodzieży ma częstotliwość rodzinnych posiłków spożywanych wspólnie przy stole. Spożywanie pokarmu z rodziną koreluje z modelowaniem zdrowych wzorców żywieniowych, z częstszym spożyciem owoców oraz warzyw, jak również błonnika, a z mniejszą częstości spożywania cukrów oraz konsumpcją nasyconych kwasów tłuszczowych. Tym czasem mniej niż 50 % dzieci spożywa posiłki wspólnie z rodziną.

Duże znaczenie udziału rodziców na wystąpienie nadwagi i otyłości u potomków przypisuje się środowisku rodzinnemu dziecka. To właśnie rodzice spędzają najwięcej czasu z dziećmi, organizują im wolny czas, wysiłek fizyczny, mają wpływa na ich nawyki żywieniowe, wychowanie oraz edukację. Korelacja pomiędzy otyłością rodziców i ich dziećmi może być także powiązana z niską aktywnością dziecka oraz spożywaniem nadmiernej ilości pokarmów. W rodzinach obciążonych otyłością, dzieci poszukują w spożywaniu pożywienia zaspokojenia potrzeb rekompensacji niepowodzeń, które ich dotknęły, akceptacji oraz miłości, zaś matki otyłych dzieci są nadopiekuńcze oraz sprawują nad nimi nadmierną kontrolę.  

Do tego dochodzi traktowanie pożywienia jako środka wychowawczego, przede wszystkim wybierania do tego celu pokarmów wysokokalorycznych. Dzieci rodziców otyłych częściej prowadzą siedzący tryb życia, spędzają więcej czasu wolnego przed komputerem, telewizorem, spożywają wysokokaloryczne produkty. Na dodatek te nieodpowiednie przyzwyczajenia żywieniowe są przekazywanie z pokolenia na pokolenie. Młodzi ludzie uważają za „zdrowe” pokarmy, dania spożywane oraz przygotowywane w domu. Dzieci przekarmiane są najczęściej od najmłodszego okresu swojego życia. Przyzwyczajane do spożywania zbyt dużej ilości słodkich napojów, mięsa, słonych i słodkich przekąsek, często do podjadania pomiędzy głównymi posiłkami oraz nadmiernej opiekuńczości rodziców i opiekunów, uważających dzieci szczupłe za źle prezentujące się [4].

NIEPRAWIDŁOWE NAWYKI ŻYWIENIOWE   

Do spożywanych najchętniej przez dzieci produktów należy mleko, chipsy oraz sery, chleb, płatki zbożowe, ciastka. Innym często zauważalnym nieodpowiednim nawykiem żywieniowym wśród dzieci szkolnych jest zbyt duże spożywanie słodkich napojów oraz podjadanie przekąsek. Tego rodzaju produkty są niestety podstawowym dostarczycielem pustych kalorii. Bardzo istotnym czynnikiem mogącym mieć znaczenie na rozwinięcie dodatniego bilansu energetycznego może mieć także ilość posiłków spożywanych w ciągu dnia, a konkretniej wzrost liczby przekąsek. Sklepiki szkolne oraz te blisko szkół, automaty, bary oferujące szeroką gamę słodkich oraz słonych produktów są na pewno kuszące i nie są wsparciem dla dzieci w wieku dorastania [5].

Wprowadzenie, przyczyny, epidemiologia oraz powikłania o nadwadze i otyłości dzieci w Polsce możesz przeczytać w części pierwszej: NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE

Martwisz się o prawidłowe żywienie Twojego dziecka? Zasięgnij porady u specjalisty. Znajdź dietetyka w swoim mieście na portalu dietetyk.pl

1. Story M., Neumark – Sztainer D., French S. A.: Individual and environmental influences on adolescent eating behaviors. J. Am. Diet. Assoc. 2002; 102, 40 – 51.
2. Monteiro P.O., Victora C.G.: Rapid growth in infancy and childchood and obesity in later life – a systematic review. Obes Rev 2005; 6: 143 – 154.
3. Singhal A., Fewtrell M., Cole T.J., Lucas A.: Low nutrient intake and early growth for later insulin resistance in adolescents born preterm. Lancet 2003; 361: 1089 – 1097.
4. Wardle J., Sanderson S., Guthrie C. A., Rapoport L., Plomin R.: Parental feeding style and the intergenerational transmission of obesity risk. Obes. Res. 2002; 10: 53 – 62.
5. Jahns L., Siega – Riz A. M., Popkin B. M.: The increasing prevalence of snacking amoung US children from 1977 – 1996. J. Pediatr. 2001; 138: 493 – 498.