Czy dokuczliwe objawy po spożyciu glutenu zawsze oznaczają celiakię?

Czy dokuczliwe objawy po spożyciu glutenu zawsze oznaczają celiakię?

Szacuje się, że na celiakię cierpi około 1% światowej populacji, a chorych nadal przybywa. Wiele osób jednak odczuwa przykre dolegliwości po spożyciu glutenu mimo, że wykonane badania nie wykazały celiakii. Co zatem im dolega i czy powinni stosować dietę bezglutenową skoro nie cierpią na chorobę trzewną?

Co to jest celiakia i jakie są jej przyczyny?

Celiakia (choroba trzewna) to trwająca całe życie choroba autoimmunologiczna, która charakteryzuje się nietolerancją glutenu – a właściwie białka, które zawarte jest nie tylko w pszenicy ale również jęczmieniu i życie. Celiakia ma podłoże genetyczne, a głównymi czynnikami decydującymi o wystąpieniu tej choroby jest obecność antygenów HLA DQ2 lub HLA DQ8 ( warunek konieczny do wystąpienia celiakii). U osób chorych wykrywa się również specyficzne dla tego schorzenia przeciwciała.

W wyniku choroby dochodzi do zaniku kosmków jelitowych, upośledzonego wchłaniania składników odżywczych i przeróżnych objawów klinicznych.  Powszechne objawy celiakii to między innymi wzdęcia, bóle brzucha i powiększenie się jego obwodu, biegunki tłuszczowe lub zaparcia czy utrata masy ciała. Aby nie towarzyszyły one choremu wskazana jest ścisła dieta bezglutenowa trwająca całe życie.

Czy celiakia to alergia na gluten?

Wbrew powszechnej opinii, celiakia nie jest alergią na gluten, choć jest z nią mylona. Istnieje jedna zasadnicza różnica między tymi schorzeniami – alergia na gluten nie powoduje zmian w jelicie cienkim. Alergia jest to niewłaściwa reakcja na spożywany alergen, w tym wypadku gluten, która jest uwarunkowana czynnikami immunologicznymi. Zalecana jest dieta bezglutenowa, niskoglutenowa lub eliminująca wybrany rodzaj zboża w zależności od nasilenia alergii. Dodatkowo, alergia w przeciwieństwie do celiakii może się wyciszać lub ustąpić całkowicie, a z czasem można zaprzestać stosowania diety bezglutenowej, co w przypadku celiakii jest niemożliwe.

Kiedy mówimy o nadwrażliwości na gluten?

A co jeśli występują objawy celiakii, ale wyniki nie wskazują na tę chorobę? Najprawdopodobniej mamy do czynienia z tzw. nadwrażliwością na gluten (gluten sensitivity). Jest to nietolerancja glutenu, ale nie daje natychmiastowej reakcji po jego spożyciu – co z kolei odróżnia ją od alergii. Nie jest także wywołana przez czynniki immunologiczne, a także nie jest celiakią, gdyż nie wywołuje zmian w jelicie cienkim, a przeciwciała charakterystyczne dla celiakii są nieobecne, choć objawy schorzenia są niemal identyczne. Osoby, które cierpią na nadwrażliwość na gluten powinny wykluczyć produkty zawierające gluten ze swojej diety.

Objawy po spożyciu glutenu na skórze?

Zdarza się, że objawy nietolerancji glutenu manifestują się na skórze. Takie schorzenie nazywa się chorobą Dühringa (opryszczkowate zapalenie skóry) lub nawet postacią skórną celiakii. Typowymi objawami są pęcherze, rumienie czy grudki, które powodują uporczywe swędzenie, a w efekcie tego blizny i strupy. Choroba ta występuje najczęściej w rodzinach, w których ktoś choruje na celiakię. Chorobę Dühringa i celiakię charakteryzują te same markery serologiczne.

Chorzy cierpią również na całkowity lub częściowy zanik kosmków jelitowych. Osobom chorym zaleca się ścisłą dietę bezglutenową lub mocno ograniczoną. Ponadto nie powinno się przebywać na terenach nadmorskich, gdyż jod zawarty w powietrzu i pokarmach bardzo podrażnia skórę.

O czym należy pamiętać?

Jak widać, niepokojące objawy po spożyciu glutenu nie zawsze muszą oznaczać celiakię. Trzeba pamiętać przede wszystkim o tym, że diagnozę zawsze wydaje lekarz. Tylko po przeprowadzeniu odpowiednich badań może on potwierdzić lub wykluczyć celiakię bądź inne wyżej opisane dolegliwości związane ze spożywaniem glutenu. Z racji tego, że chorych na celiakię i inne schorzenia z nim związane przybywa, wszelkie niepokojące objawy, które mogą świadczyć o pojawieniu się choroby należy obserwować i konsultować z lekarzem.

1. Cichańska B. A.: Celiakia. Dieta bezglutenowa. Niezbędne informacje i porady. Inowrocław, ISBN 978-83-935235-1-1.
2. Konińska G., Marczewska A., Źródlak M: Celiakia i dieta bezglutenowa. Warszawa 2015, ISBN 978-83-931335-4-3.