NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – prewencja otyłości cz. 6

NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – prewencja otyłości cz. 6   

Działania profilaktyczne oraz leczenie podejmowane u najmłodszych, mogłoby wpłynąć na uniknięcie wielu kłopotów zdrowotnych w okresie dojrzałości. Odpowiednie żywienie dzieci w okresie szkolnym sprzyja jego dalszemu prowadzeniu w okresie dorosłym. Ze względu na to, że zwalczanie nadwagi oraz otyłości na szczeblu populacji jest bardzo skomplikowanym oraz trudnym zadaniem, dlatego tak istotne jest wdrażanie wszelakich działań prewencyjnych. Skoordynowanie działań edukacyjnych jest bardzo potrzebne i ważne, dodatkowo prowadzone wielopoziomowo oraz przy pomocy organizacji rządowych. Efektywna terapia, która u najmłodszy nie zawiera leczenia farmakologicznego, powinna być prowadzona przez ludzi zainteresowanych dzieckiem oraz problemem otyłości, czyli lekarzy pediatrów, psychologa, wychowawcy szkolnych, dietetyka, ale przede wszystkim rodziców. Należy dążyć do osiągania wysokich wskaźników efektywności działań profilaktycznych oraz do upowszechniania programów promocji zdrowia dzieci, które będą mogły wpłynąć na odpowiedni stan zdrowia otyłych dzieci i obniżą stale rosnącą ilość dzieci z nadmiarem masy ciała.

PROFILAKTYKA NADWAGI I OTYŁOŚCI

Problem nadwagi oraz otyłości u dorosłych został opisany już bardzo dawno temu oraz w szybkim tempie stał się ważnym problemem ekonomiczny, medycznym oraz socjalnym. Jednakże w ostatnich czasach ilość osób z nadwagą oraz otyłością mocno wzrosła na całym świecie, a XXI wiek przyjął miano okresu ogólnoświatowej epidemii otyłości oraz nadwagi. Coraz to częściej można usłyszeć o doniesieniach stale rosnącej liczby otyłych dzieci [1].

Wyznaczenie granicy miedzy nieprawidłową a prawidłową masą ciała, pomiędzy otyłością jako chorobą a nadmiarem masy ciała jest trudne oraz wymaga bardzo dokładnej analizy oraz rzetelnych pomiarów. WHO rekomenduje, aby do wyznaczania zaburzeń masy ciała używać dwóch podstawowych rodzajów mierników: miernik masy ciała BMI oraz miernik otłuszczenia ciała, np. pomiar fałdu skórno – tłuszczowego w różnych częściach ciała, które są określane na poziomie pomiarów antropometrycznych. Wyznaczenie punktów krytycznych dla nadwagi oraz otyłości w populacji wieku rozwojowego jest skomplikowane, bowiem biorąc pod uwagę dzieci, wskaźnik BMI obniża się do 6 roku a po jego upłynięciu wzrasta. Wyznaczenie zatem granicy wskaźnika BMI jest dosyć trudne z powodu zmian budowy organizmu oraz proporcji tkanki tłuszczowej i mięśniowej. Zostały więc zaproponowane dwie procedury: wyznaczanie punktów krytycznych z udziałem siatki centylowej, bądź za pomocą normalnego rozkładu. Według pierwszej metody przyjęto, że punktami krytycznymi u dzieci jest 97 centyl (otyłość) oraz przedział pomiędzy 90 a 97 centylem (nadwaga). Druga metoda, nazywana metodą LMS Cole’a wiąże się z ustaleniem punktów krytycznych dla wszystkich roczników dzieci poniżej 18 roku życia z użyciem wartości, która odpowiada wielkości odchylenia standardowego do wartości BMI równych 90 oraz 97 centylowi.

Nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicach 10 – 25% określany jest nadwagą a otyłością możemy nazwać nadmiar tkanki tłuszczowej przekraczający 25% w odniesieniu do wieku oraz płci określonej z konkretnych siatek centylowych. Z powodu nieprawidłowego odżywiania się oraz braku aktywności ruchowej, najczęściej właśnie występuje otyłość. Należy pamiętać, że jest to zaburzenie równowagi pomiędzy spożyciem a wydatkowaniem energii oraz przypisuje się jej nazwę otyłości pierwotnej, inaczej prostej [2].

Profilaktyka jest o wiele tańsza oraz łatwiejsza niż leczenie i z tego też powodu w pierwszej kolejności działania powinno się ukierunkować na tą właśnie strefę. Ta strefa powinna w sobie zawierać [1]:

• Promowanie aktywności ruchowej,
• Promowanie zdrowego trybu życia,
• Prowadzenie kampanii informacyjnej na etykietkach o wartości energetycznej produktów żywnościowych,
• Prowadzenie edukacji w zakresie żywienia w szkołach,
• Promowanie spędzania o wiele mniejszej ilości godzin przed telewizorem,
• Używanie stosownych reklam produktów żywnościowych, przede wszystkim dla dzieci.

Stawiając czoła problemowi nadwagi oraz otyłości u dzieci, trzeba w głównej mierze zacząć od edukacji, ponieważ jest ona podstawowym elementem promowania zdrowego trybu życia. Obecne wysiłki wielu państw w celu zredukowania ilości osób z nadwagą skupiły się na edukacji ludzi dorosłych, jak również dzieci. Osoby uczęszczające na kursy żywieniowe mogą otrzymać wiedzę i odpowiedzi na pytania: jak korzystać z informacji zawartych na etykietkach czy redukować liczbę przyjmowanych posiłków, do tego jak odpowiednio odczytywać skład konsumowanych produktów. Dąży się również do ograniczania sklepików i sklepów z tanim oraz tłustym pokarmem oraz podejmuje się próby walki z obecną modą wśród ludzi na korzystanie z oferty restauracji fast food.

Pośród argumentów namawiających do prowadzenia edukacji na temat żywienia przez profesjonalistów w placówkach szkolnych można wymienić między innymi:

• Młodzież idzie za modą, która promuje szczupłe sylwetki a to może wpłynąć niekorzystnie na rozwój anoreksji, bulimii,
• Dzieci są bardzo podatne na wpływ reklam produktów spożywczych, np. chipsów czy słodyczy,
• Regularne konsumowanie pożywienia sprzyja koncentracji oraz ma wpływ na lepsze samopoczucie,
• Prawidłowe żywienie powinno rekompensować niski poziom aktywności ruchowej,
• Nieprawidłowości żywieniowe mogą sprzyjać różnym zaburzeniom w okresie dorosłym,
• Odpowiednie żywienie jest głównym czynnikiem fizycznego rozwoju,
• Zachowania żywieniowe uformowane w dzieciństwie mają ogromne znaczenie na sposób żywienia w okresie całego życia.

Edukacja zdrowotna dzieci powinna być skoncentrowana na przekazaniu jak najszerszej wiedzy w zakresie  zasad odpowiedniego żywienia, do których zaliczamy:

• Spożywanie minimum trzech posiłków na dzień w rozsądnej ilości,
• Staranie się unikać zbyt dużej ilości białego pieczywa, soli, cukru, mocnych naparów [3],
• Wypijanie naturalnych soków warzywnych oraz owocowych, do tego wody mineralnej, nie mniej niż 1,5l dziennie,
• Spożywanie oliwy z oliwek, bądź oleju oraz jednej i nie więcej łyżeczek miękkiej margaryny,
• Spożywanie owoców a przede wszystkim warzyw do każdego posiłku,
• Spożywanie do wyboru jednej z porcji: mięsa, ryby, drobiu,
• Spożywanie co najmniej dwóch szklanek jogurtu, kefiru, mleka o ile nie występuje nietolerancja,
• Spożywanie w każdym posiłku wybranych produktów zbożowych: pieczywa ciemnego, makaronu, płatków, kaszy, ziemniaków.

Istotną kwestią jest również rola pielęgniarki jako edukatora z zakresu promocji zdrowia, ponieważ pielęgniarka, która pracuje w podstawowej opiece zdrowotnej może korzystnie wpływać na formowanie prozdrowotnego trybu życia, który w niekwestionowany sposób może chronić przed rozwojem nadwagi, jak i później otyłości poprzez eliminowanie istotnych czynników środowiskowych. Edukacja zdrowotna oraz żywieniowa powinna stanowić główny element edukacji.

Warto również podkreślić, że stopień zagrożenia nadwagą i otyłością oraz poziom tego problemu zauważyło Ministerstwo Zdrowia, które zainteresowało się przyjęciem do zrealizowania Narodowego Programu Zapobiegania Otyłości. Skoordynowane działania w nim zawarte zakładały poprawę profilaktyki oraz leczenia otyłości ludzi dorosłych, dzieci oraz kobiet ciężarnych. Jednakże problem ten znalazł też odzwierciedlenie w celach operacyjnych Narodowego Programu Zdrowia. Wyjaśnia to cel numer 4 [4]: poprawa jakości zdrowotnej oraz sposobu żywienia i zmniejszenie występowania otyłości. W związku z tym istnieje gwarancja podejmowania działań wielopłaszczyznowych, których efektywność w niedopuszczaniu do otyłości jest o wiele większa.

1. NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – wprowadzenie, przyczyny, epidemiologia oraz powikłania cz. 1
2. NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – rola czynników środowiskowych, okresu okołoporodowego, rodziny oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe cz. 2
3. NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – wpływ mediów i sposoby prewencji cz. 3
4. NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – nawyki żywieniowe cz. 4
5. NADWAGA I OTYŁOŚĆ DZIECI W POLSCE – kwasy omega 3 cz. 5

Martwisz się o prawidłowe żywienie Twojego dziecka? Zasięgnij porady u specjalisty. Znajdź dietetyka w swoim mieście na portalu dietetyk.pl

1. SzadkowskaA., Bodalski J., Epideie XXI wieku  – otyłość i cukrzyca: prewencja i leczenie w wieku rozwojowym, Polska Medycyna Rodzinna 2003; 5; 3; 317 – 325.
2. Lange A., Starostecka A., Graliński S.G.: Otyłość dziecięca. Klin. Ped., 2001, 2, 295 – 297.
3. Gaja M., Zrzucamy niechciane kilogramy. Po pierwsze człowiek; nr 44/12/12; 8 – 9.
4. Narodowy Program Zdrowia na lata 2006 – 2015 – www.mz.gov.pl, 07.01.2006.