Jadłowstręt psychiczny – jak pomóc?

Z poprzedniego artykułu mogliście dowiedzieć się, czym jest jadłowstręt psychiczny (Anorexia nervosa) i jakie są najczęstsze przyczyny zachorowania. Podkreślę kolejny raz – choroba bardzo ciężka w leczeniu (aczkolwiek to także zależy, w którym momencie zostanie zdiagnozowana – im szybciej wykryje się chorobę i rozpocznie leczenie, tym lepsze rokowania i niższe ryzyko śmierci) i psychoterapią (ale nie tylko) powinna zostać objęta cała rodzina. Kto może pomóc osobie chorującej? Czy zawsze musi się to skończyć leczeniem w zakładzie psychiatrycznym na oddziale zamkniętym? I czy rzeczywiście należy iść do dietetyka, czy wystarczy “pilnować chorej/ego, aby wszystko zjadła/adł”? O tym dzisiaj

Padła diagnoza – anoreksja

Osoby chore na jadłowstręt psychiczny często są to osoby wrażliwe i bardzo ambitne, które – po wyznaczeniu sobie celu, dążą do niego za wszelką cenę. Trudno jest im wytłumaczyć, że to, co robią jest złe. W zaawansowanych stadiach chorzy sami zauważają, że choroba powoli ich zabija, jednak niekiedy może być już za późno na pomoc. Tak też właśnie było w przypadku Isabelle Caro, która postanowiła nagłośnić problem i zwrócić na niego uwagę, biorąc udział w kampanii przeciwko anoreksji i sesji zdjęciowej – gdy była wychudzona, wyniszczona i niedożywiona. Zdjęcia z sesji zawisły w całych Włoszech, następnie w innych krajach. Ku przestrodze…

Źródło: https://www.ilquotidianoitaliano.com

W przypadku zdiagnozowania choroby bardzo ważne jest kompleksowe podejście do chorej osoby. To praca nie tylko psychiatry i psychologa, ale także internisty, dietetyka (lub psychodietetyka) oraz w zaawansowanych przypadkach fizjoterapeuty i całego zespołu specjalistów, którzy będą niwelować somatyczne skutki zaburzenia odżywiania. Warto także nadmienić, że psychoterapia nie dotyczy tylko osoby chorej, ale całej rodziny.

Leczenie anoreksji

Leczenie powinno przebiegać wielokierunkowo. Najczęściej odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, jednak w zaawansowanych stadiach może być konieczna hospitalizacja. Terapia lecznicza powinna przebiegać przede wszystkim na zapewnieniu bezpieczeństwa osobie chorej (powikłania somatyczne lub myśli samobójcze), zaprzestaniu zachowań kompensacyjnych, pomocy w zwiększeniu masy ciała i zapewnienie odpowiedniej edukacji żywieniowej (rola dietetyka) oraz pracę nad dysfunkcjonalnym systemem myślenia, zaburzonymi relacjami z innymi osobami i silnymi deficytami emocjonalnymi.

Leczenie żywieniowe

Polega ono na uzupełnieniu u chorej osoby wody, elektrolitów, niezbędnych pierwiastków (zwłaszcza śladowych) i makroelementów (dobrej jakości białka, tłuszczów i węglowodanów) drogą enteralną (angażującą układ pokarmowy) lub parenteralną (pozajelitowo). To, w jaki sposób będzie dożywiana/y chora/y zależy od stopnia zaawansowania choroby. Często w początkowej fazie leczenia wykorzystuje się sondę. Jednak w przypadku, gdy występuje taka możliwość – należy zachęcać chorego do samodzielnego spożywania pokarmów – jest to sposób najbardziej fizjologiczny, dzięki czemu organizm prawidłowo wykorzysta dostarczone składniki odżywcze oraz zachowa odpowiednią perystaltykę. Jednakże często pojawiają się przeszkody (np. odmowa chorego, niemożność pokrycia zapotrzebowania energetycznego) konieczne jest dożywianie.

Rozszerzanie diety pacjenta powinno przebiegać pod okiem dietetyka, lekarza oraz edukacji rodziny. Gdy mamy do czynienia z anoreksją typu restrykcyjnego, początkowa dieta powinna być płynna, ubogotłuszczowa i bezlaktozowa pod intensywną kontrolą gospodarki wodno – elektrolitowej. Początkowy jadłospis należy ustalić na około 500 kcal, i zwiększać jednorazowo o nie więcej niż 200 kcal (względy bezpieczeństwa zdrowotnego – uniknięcie tzw. refeeding syndrome, oraz psychicznego chorej). Jadłospis powinien być atrakcyjny dla osoby chorej oraz odpowiednio zbilansowany pod kątem mikro – i makroelementów, jednak ze względu na występujące w większości przypadków problemy z układem pokarmowym, także lekkostrawny. Powinien on dostarczać min. 1,5 g białka/ kg m.c. (ze względu na zniszczone tkanki) oraz nie zwierać dużych ilości tłuszczów (zwłaszcza przetworzonych!) ze względu na obniżoną często tolerancję.

Jeśli chodzi o częstotliwość to najlepiej podawać 5 posiłków dziennie (można też podawać dodatkowo “nie-posiłek” przed snem, np. płynna kasza manna z masłem) o stałych porach, żeby unormować pracę metabolizmu. Posiłki także dobrze jest podawać na dużym talerzu – jest opcja, że chory zje więcej, oraz wzrokowo wydaje się, że jest tego jedzenia mniej (na co chorzy zwracają szczególną uwagę). Jak już pisałam wcześniej, kaloryczność diety podnosi się stopniowo, osiągając pułap dobowy 2000-3000 kcal (kwestie osobnicze), a przyrost masy ciała powinien wynosić 0,2-1 kg/tydzień. Chorzy powinni spożywać posiłki w towarzystwie drugiej osoby, i nie powinny trwać one dłużej niż 30 minut. Do tego osoba towarzysząca powinna spędzać z chorym jeszcze kolejne 2 godziny – pozostawienie chorego samemu sobie może wywołać u Niego zachowania kompensacyjne.

Terapia żywieniowa ma na celu przede wszystkim normalizację sposobu odżywiania oraz “odzyskania” i utrzymania prawidłowej masy ciała oraz reedukacji prawidłowych nawyków żywieniowych. Docelowa masa ciała powinna być ustalona indywidualnie, uwzględniając płeć, wiek, wzrost, prowadzony styl życia i aktywność fizyczną, masy ciała sprzed choroby oraz tempa jej wzrostu w trakcie trwania kuracji.Dobrym wyznacznikiem powrotu do zdrowia u dziewcząt jest ponowne pojawienie się miesiączki (najczęściej występuje przy osiągnięciu 90% należnej masy ciała).

1. Ewelina Dobrzyńska, Joanna Rymaszewska “Jadłowstręt psychiczny — ciągłe wyzwanie dla współczesnej medycyny” ViaMedica, PRACA POGLĄDOWA, ISSN 1643–0956
2. EWA BATOR, MONIKA BRONKOWSKA, DAMIAN ŚLEPECKI*, JADWIGA BIERNAT “ANOREKSJA – PRZYCZYNY, PRZEBIEG, LECZENIE” Nowiny Lekarskie 2011, 80, 3, 184–191
3. Anna Lewitt, Krzysztof Brzęczek, Andrzej Krupienicz “Interwencje żywieniowe w leczeniu anoreksji – wskazówki dietetyczne” ViaMedica, praca poglądowa,  ISSN 1734–3321
4. https://kobieta.wp.pl/slynna-ofiara-anoreksji-w-polsce-5983053929215105g/2