uwarunkowania genetyczne. Występowanie genów:
- HLA-DR5, HLA-DR3, HLA-DQw7, HLA-DQA1, DQB1 oraz DR3/DRL u ludzi rasy kaukaskiej
- HLA-DRw53 i HLA-DR9 u ludzi pochodzenia azjatyckiego związane jest z częstszym występowaniem choroby.
Występowanie tego pierwszego może zwiększyć prawdopodobieństwo późniejszego zachorowania nawet trzykrotnie. Również polimorfizm genu CTLA-4 odpowiedzialnego za regulację immunologicznej odpowiedzi limfocytów może prowadzić do zapoczątkowania choroby [2].
Istnieją także badania wykazujące, iż ryzyko zachorowania na Hashimoto jest znacznie wyższe u bliźniaków jednojajowych niż u bliźniaków dwujajowych [3].
Stwierdzono również iż występowanie przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG u obojga rodziców zwiększa ryzyko występowania przeciwciał o 42% u dziewczynek i 33% u chłopców, podczas gdy przeciwciała występowały tylko u jednego z rodziców wartości te wynosiły odpowiednio 28,9% i 16,7%. [4].
Również płeć ma znaczenie jeśli chodzi o częstość występowania Hashimoto. Obecność przeciwciała anty-TPO oraz anty-TG jest około dwukrotnie większe u kobiet niż u mężczyzn. Może to mieć związek z występowaniem chromosomu X zawierającego geny odpowiedzialne za odpowiedź autoimmunologiczną [4].
Wpływ ciąży na Hashimoto
Kolejnym czynnikiem związanym z ryzykiem wystąpienia Hashimoto jest ciąża i okres poporodowy. Podczas ciąży na skutek zmian hormonalnych zwiększa się ilość limfocytów T regulatorowych. Procesy autoimmunologiczne podczas ciąży są osłabione ze względu na tolerancję immunologiczną płodu. Po porodzie następuje gwałtowny spadek limfocytów T regulatorowych, a co za tym idzie, ponownie zwiększa się odpowiedź immunologiczna co może powodować wystąpienie lub zaostrzenie istniejącej już wcześniej choroby autoimmunologicznej tarczycy. Często obserwuje się autoimmunizację tarczycy u kobiet, u których we wczesnym okresie ciąży pojawiły się przeciwciała anty-TPO [4].
Zapalenie tarczycy pojawiające się po porodzie może objawiać się przejściową nadczynnością tarczycy i dzieje się tak w około 20% przypadków. Innym wariantem jest dwufazowa postać zaczynająca się od nadczynności trwającej od 1 do 2 miesięcy, która przekształca się w niedoczynność trwającą od 4 do 6 miesięcy. Niestety u 1/3 kobiet niedoczynność tarczycy nabiera charakteru trwałego i wymaga stałego leczenia.
Wpływ środowiska
Poza czynnikami genetycznymi, duży wpływ na pojawienie się Hashimoto mają czynniki środowiskowe. Należą do nich między innymi leki, przebyte infekcje i zakażenia, substancje chemiczne oraz spożycie jodu bez odpowiedniej podaży selenu.
W przypadku leków, duże znaczenie ma interferon α, który stosowany jest w leczeniu przewlekłego zapalenia wątroby. Może on obniżać czynność limfocytów T regulatorowych, aktywować komórki odpornościowe, stymulować uwalnianie cytokin czy też pobudzać ekspresję cząsteczek MHC klasy I w komórkach tarczycy na skutek działania cytotoksycznego [4].
U osób zdrowych leki takie jak interleukina 2, sole litu, Amiodaron czy też czynnik wzrostowy granulocytów mogą spowodować pojawienie się przeciwciał tarczycowych, natomiast u osób, u których wcześniej je stwierdzono mogą nasilić procesy autoimmunologiczne. Podobne działanie wykazują leki przeciw retrowirusom stosowane w leczeniu HIV.
Jod
Bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na pojawienie się procesów zapalnych przeciwko tarczycy jest spożycie jodu bez podaży selenu. Występowanie w diecie jodu w dawkach 500 ug może zwiększać procesy autoimmunizacyjne tarczycy o blisko 20% u osób, które wcześniej były zdrowe. Nadmierna ekspozycja na jod może zwiększać powstawanie reaktywnych form tlenu w tyreocytach co prowadzi do zwiększenia adhezji cząsteczek międzykomórkowych 1 (Icam-1) na komórkach pęcherzykowych tarczycy.
Dodatkowo reaktywne formy tlenu powstałe w wyniku wysokiego spożycia jodu (bez odpowiedniej podaży selenu) mogą wiązać się z białkami i lipidami membranowymi prowadząc do uszkodzenia komórek tarczycy i uwalniania antygenów. Nadmiar tego pierwiastka powoduje również apoptozę komórek pęcherzykowych tarczycy poprzez nieprawidłową ekspresję czynnika martwicy nowotworów TNF-α [4].
Obserwuje się także wzrost reakcji zapalnych na skutek spożywania glutenu. Może to być związane z występowaniem celiakii, gdyż gluten znany jest jako czynnik mogący wzmagać procesy autoimmunologiczne. [5]
Diagnostyka Hashimoto
Rozpoznanie choroby autoimmunologicznej tarczycy polega na badaniu laboratoryjnym oraz klinicznym.
Podstawowym i widocznym gołym okiem kryterium, które może pozwolić na podejrzenie występowania choroby Hashimoto jest pojawienie się wola endemicznego. W takim przypadku po badaniu palpacyjnym, powinno się wykonać badanie USG oraz zlecić badania diagnostyczne mające na celu zbadanie parametrów pokazujących czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo.
Jednym ze sposobów diagnozowania schorzeń tarczycy jest badanie ultrasonografem. Badanie to jednak nie zawsze jest w stanie wykryć nieprawidłowości związane z występowaniem Hashimoto. Często zdarza się tak, iż obraz ultrasonograficzny wydaje się prawidłowy. Wtedy należy zlecić badania krwi. Zdarza się jednak, iż nieprawidłowości zostają wykryte za pomocą USG. Bywa tak, iż w obrazie klinicznym tarczyca jest powiększona lub widoczne są jej zwłóknienia. W takim przypadku powinno się wykonać dodatkowo badanie scyntygraficzne pokazujące zdolność tarczycy do wychwytywania jodu. Obserwuje się wtedy nierównomierne rozłożenie znacznika oraz zmniejszony jego wychwyt.
Dodatkowo badanie histopatologiczne lub cytopatologiczne pozwoli określić czy nastąpiły procesy destrukcyjne nabłonka tarczycy, nacieki limfocytarne oraz komórek plazmatycznych, a także czy występują grudki chłonne i fibroblasty.
Głównymi parametrami badanymi w celu stwierdzenia występowania Hashimoto są przeciwciała anty-TPO i anty-TG. Zdarza się także, iż obserwujemy podwyższony poziom przeciwciał przeciwko receptorowi TSH czyli hormonu tyreotropowego. Jeśli chorobie Hashimoto towarzyszy niedoczynność tarczycy, możemy również zaobserwować podwyższony poziom TSH, zmniejszony poziom FT4 (wolnej tyroksyny), a w bardzo zaawansowanej chorobie również wolnej trójjodotyroniny (FT3) [2].
Częstym błędem popełnianym przez lekarzy jest zlecanie diagnostyki tylko i wyłącznie TSH. Na tej podstawie można stwierdzić czy mamy do czynienia z niedoczynnością czy też nadczynnością tarczycy, jednakże, nie możemy sprawdzić czy ma ona podłoże autoimmunologiczne.
Oprócz anty-TPO i anty-TG warto zbadać poziom witaminy D, gdyż u osób chorujących na Hashimoto bardzo często występuje polimorfizm witaminy D, a co za tym idzie, zwiększone zapotrzebowanie na nią.
Objawy Hashimoto
Wykrycie Hashimoto jest bardzo trudne ze względu na to, iż często objawy pojawiają się bardzo późno i są one charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy. Należą do nich między innymi zmęczenie, spowolniony metabolizm, a co za tym idzie przyrost masy ciała prowadzący do nadwagi i otyłości. Mogą pojawić się także bóle głowy, depresja oraz problemy z krążeniem, obniżona odporność, niestrawność.
Do objawów mogących nas niepokoić należą również problemy związane ze skórą takie jak trudno gojące się rany, wypadanie włosów, wysuszona skóra czy też pojawiające się opuchlizny. Zdarza się także iż pojawiają się dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego takie jak palpitacje serca, przyspieszone tętno, drgawki, obniżona temperatura ciała, a nawet nocne poty [2].
Hashimoto jako jedna z najczęściej występujących dzisiaj chorób autoimmunologicznych
Choroba Hashimoto jest jedną z najczęściej występujących dzisiaj chorób autoimmunologicznych. Jej przyczyny nie są do końca poznane lecz największy udział przypisuje się czynnikom genetycznym i środowiskowym. Jej diagnozowanie jest trudne ze względu na często utajone objawy i niedostateczną ilość badań pozwalających ją wykryć.
Oprócz podstawowych badań, często konieczne jest wykonanie dodatkowych specyficznych oznaczeń w tym głównie oznaczeń przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG, które notorycznie są pomijane przez lekarzy. Jeśli już jednak zostanie ona wykryta bardzo ważne jest jej leczenie farmakologiczne w połączeniu z odpowiednią dietą.
