Dieta łatwo strawna – kiedy trzeba ją stosować i jakie są jej założenia?

Wielu osobom dieta łatwo strawna, nazywana też często lekko strawną, kojarzy się z dietą o ograniczonej liczbie kalorii. Nic bardziej mylnego. Zadaniem diety łatwo strawnej jest zapewnienie odpowiedniej ilości kalorii i całkowite pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze z jedną jedyną restrykcją – ma być ona łatwo przyswajalna. Warto znać jej zasady, gdyż jest szeroko stosowana zarówno w zakładach szpitalnych oraz w domach przez pacjentów chorych lub po przebytych zabiegach.

Dla kogo przeznaczona jest dieta łatwo strawna?

Dietę łatwo strawną stosuje się szczególnie w stanach chorobowych w obrębie przewodu pokarmowego lub w czasie rekonwalescencji, ale oczywiście z powodzeniem może być także stosowana u osób zdrowych, które np. nie tolerują zbyt tłustych potraw.

Główne zastosowanie diety łatwostrawnej:

• w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
• w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
• w nowotworach przewodu pokarmowego,
• w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,
• w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
• w chorobach płuc,
• po zabiegach chirurgicznych, w czasie rekonwalescencji,
• dla osób chorych, długoleżacych u których nastąpiły zaburzenia pracy przewodu pokarmowego,
• dla osób w wieku podeszłym.

Co zrobić, aby dieta była łatwo przyswajalna?

Kluczem jest dobór odpowiednich produktów i technik kulinarnych, które uczynią potrawę lekko strawną. Podstawową zasadą diety jest restrykcyjne ograniczenie lub nawet wykluczenie potraw i produktów tłustych, smażonych, pieczonych tradycyjnie, wzdymających i ostro przyprawionych, które będą długo zalegać w żołądku. Ważne jest również, aby przyrządzone dania były gotowane na świeżo, a nie przetrzymywane w lodówkach. Ma to na celu ograniczenie narażenia pacjenta na ewentualne zakażenia bakteryjne.

Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie lub na parze. Dopuszczalne jest również duszenie, obsmażanie bez tłuszczu na specjalnej patelni oraz pieczenie w pergaminie, rękawie, naczyniach ceramicznych czy ruszcie. Zgodnie z założeniami powyżej, zabronione jest smażenie i pieczenie na tłuszczu z jednym wyjątkiem –  dozwolona jest jajecznica smażona na parze na maśle lub oleju.

Ponadto:

• Posiłki należy spożywać 4-5 razy na dobę, w małych porcjach i regularnych odstępach czasu. Ostatni posiłek zaleca się zjeść około 2 godzin przed snem.
• W diecie lekko strawnej należy zmniejszyć ilość błonnika do 25 g/ dzień. Z tego względu z pieczywa pełnoziarnistego wskazane jest tylko pszenne – graham. Aby zmniejszyć w diecie ilość błonnika należy wybierać dojrzałe warzywa i owoce, obierać je, gotować, podawać produkty przecierane, miksowane i stosować oczyszczone produkty zbożowe.
• Do zaprawiania zup i sosów nie stosuje się zasmażek. Można zagęszczać je zawiesiną z mąki i mleka, czy mąki i śmietanki.
• W diecie łatwo strawnej dobrze sprawdzają się potrawy rozdrobnione, z dodatkiem namoczonej bułki lub ubitej piany np. budynie z warzyw, mięsa itp.

Popularne produkty i potrawy niezalecane w diecie łatwo strawnej

Produkty, które nie powinny być w ogólne stosowane przy diecie łatwostrawnej to:

• alkohole, mocne kakao, czekolada płynna, mocna kawa i herbata, wszelkie napoje gazowane,
• pieczywo razowe, świeży chleb żytni, pieczywo chrupkie żytnie,
• konserwy,
• tłuste sery długo dojrzewające, ser feta,
• mocne rosoły i buliony,
• nasiona roślin strączkowych,
• jaja gotowane na twardo,
• wszelkie tłuste mięsa, smażone i pieczone, marynowane i wędzone
• smalec, boczek, słonina,
• margaryny twarde,
• warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, rzodkiewka, ogórki, rzepa i kalarepa w postaci grubo startych surówek, sałatek z majonezem i musztardą, warzywa marynowane i solone,
• gruszki, daktyle, czereśnie, owoce marynowane,
• torty, czekolada, batony, chałwa, lody, orzechy,
• przyprawy: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca.

Przygotowane posiłki powinny wyglądać atrakcyjnie i być smaczne –  przyprawione delikatnymi ziołami dozwolonymi w jadłospisie, gdyż dieta łatwo strawna jest podstawą do pozostałych diet leczniczych (z wyjątkiem bogato-resztkowej). Warto jednak mieć na uwadze, że niektóre produkty są w różny sposób tolerowane przez pacjentów i nie zawsze należy restrykcyjnie wykluczać wszystkie te wymienione wyżej. Trzeba więc obserwować co chory toleruje, a po jakich produktach czy potrawach czuje się źle.

Dieta łatwo strawna jest podstawową dietą zakładów szpitalnych, lecz znajomość zasad przygotowania lekko strawnych dań jest również bardzo przydatna , kiedy musimy opiekować się chorym już po wypisaniu go do domu. Nie wymaga ona dużego wysiłku, najważniejsze to wiedzieć czego unikać, a z jakich produktów i technik kulinarnych trzeba skorzystać.

1. Ciborowska H., Rudnicka A: Dietetyka. PZWL, Warszawa, 2014.