Celiakia – krok po kroku

Czym jest celiakia?

Celiakia (celiac disease CD, choroba trzewna) jest chorobą zapalną jelita cienkiego o podłożu autoimmunologicznym i dotyka osób predysponowanych genetycznie. Dotyczy około 1% populacji ogólnej i związana jest z obecnością antygenu zgodności tkankowej HLA-DQ2 (ponad 90% osób chorych na CD) i/lub HLA-DQ8. Na skutek spożywania poszczególnych białek (występujących w zbożach) nazywanych glutenowymi (gliadyna, hordeina i sekalina) dochodzi do nasilenia stanu zapalnego, pobudzenia układu immunologicznego (nasilenie aktywacji limfocytów T i B, cytokin: interleukin, TNF-alfa, interferonu gamma) i nadprodukcji limfocytów śródnabłonkowych w jelicie, co prowadzi w konsekwencji do uszkodzenia błony śluzowej jelita (w obrazie histopatologicznym obserwuje się zanik kosmków jelitowych, nacieki limfocytów w blaszce właściwej błony śluzowej oraz nadmierny rozrost krypt jelitowych).

Należy jednak podkreślić, że na występowanie choroby nie wpływa jedynie sam gluten i predyspozycje genetyczne, ale prawdopodobnie składa się na to cały szereg czynników środowiskowych. Istnieją także 3 inne teorie, które mogą przyczyniać się do występowania celiakii: toksyczna (wrodzony brak enzymu, który odpowiedzialny jest za rozkładanie glutenu, który niestrawiony działa toksycznie na kosmki jelitowe), wirusowa (podobieństwo sekwencji aminokwasów ludzkiego adenowirusa typu 12 i 5-alfa-gliadyny) oraz wady komórkowej błony enterocytów (  wada budowy i toksyczny gluten przyczyniają się do zniszczenia i zaniku kosmków).

Czy istnieje możliwość, żeby zarazić się celiakią?

Ponieważ jest to choroba autoimmunologiczna (jak np. Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Gravesa-Basedowa, choroba Addisona czy znana wszystkim fanom dr House’a sarkoidoza) i dotyka ona osób szczególnie predysponowanych genetycznie nie można zarazić się celiakią. Możemy jedynie odziedziczyć zestaw genów, przez które możemy, ale nie musimy zachorować na celiakię. Posiadanie wariantów genetycznych HLA-DQ2 i DQ-8 nie jest wyrokiem, należy wtedy oznaczyć dodatkowo przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty – tTG) w klasie IgA (przesiewowe) / IgG, przeciwciała anty-gliadynowe (AGA), przeciwciała przeciwko endomysium śródnabłonkowego (anty-EMA), przeciwciała przeciwko anty- deaminowanemu  peptydowi gliadyny (DPG) i przeciwciała antyretikulinowe (ARA). Gdy większość tych parametrów jest podwyższonych należy bezzwłocznie wprowadzić odpowiednią terapię żywieniową (dieta bezglutenowa).

Objawy celiakii

Warto już na wstępie zaznaczyć, że objawy mogą być bardzo indywidualne, zróżnicowane oraz dalece odbiegać od obszarów trawiennych. Obraz choroby jest zależny także od wieku, czasu leczenia lub jego braku, stopnia choroby oraz innych chorób towarzyszących. Wyróżniamy 3 rodzaje celiakii: niemą, utajoną i czynną.

Postać niema

W tej postaci choroby, pomimo zaniku kosmków jelitowych (oceniane w skali Marsha) objawy nie występują lub są bardzo niejednoznaczne. Jest to najłagodniejsza postać choroby.

Postać utajona

Postać ta charakteryzuje się tym, że choroba realnie występuje, ale dobowa ilość przyjmowanego glutenu nie doprowadza do uszkodzenia kosmków i nasilenia charakterystycznych objawów klinicznych.

Postać czynna

Najbardziej uciążliwa i najcięższa w przebiegu. Najbardziej charakterystyczne objawy to biegunka, stolce cuchnące, z bogactwem niestrawionych resztek pokarmu,

częste wzdęcia, spadek masy ciała. Mniej charakterystyczne, często w ogóle nie kojarzone z chorobą trzewną objawy to: przewlekłe zmęczenie i osłabienie, problemy skórne, bóle kostno-stawowe, zmęczenie mięśni, zaparcia lub zamiennie zaparcia z biegunką, zaburzenia płodności, zaburzenia gospodarki fosforanowo-wapniowej, niedobór wit. D, rozdrażenienie i stany depresyjne, a w długotrwałym przebiegu anemia, osteoporoza, wytworzenie nietolerancji dwucukrów czy zwiększona podatność na nowotwory.

Leczenie celiaki

Po zdiagnozowaniu choroby przez lekarza gastrologa leczymy dietą bezglutenową. Do końca życia.

O tym, jak żyć na diecie bezglutenowej, możesz przeczytać tutaj:

https://blog.tiqdiet.com/dieta-bezglutenowa-moda-czy-koniecznosc/

1. M. Darewicz, J. Dziuba “Dietozależny charakter enteropatii glutenowych na przykładzie celiakii”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 1 (50), 5 – 15
2. Dorota Szczeblowska, Andrzej Hebzda, Dariusz Serwin, Stanisław Wojtuń “Celiakia – domena nie tylko pediatrii”, Pediatr Med Rodz 2010, 6 (1), p. 22-26
3. Cossu G, Carta MG, et al. “Coeliac disease and psychiatric comorbidity: epidemiology, pathophysiological mechanisms, quality-of-life, and gluten-free diet effects.”, Int Rev Psychiatry. 2017 Jul 6:1-15. doi: 10.1080/09540261.2017.1314952
4. http://www.labtestsonline.pl/tests/CeliacDiseaseTests.html?tab=3