Anoreksja

Anorexia nervosa – klucz do śmierci?

Anoreksja – Kiedyś anoreksja była postrzegana jako choroba dotykająca młode kobiety, które z różnych powodów chcą się odchudzać. Społeczeństwo postrzegało kobiety chorujące jako „puste dziewczyny, które chcą wyglądać jak szkielety”. Brutalne, ale tak było, i niekiedy do dzisiaj jest. Jest to wysoce przykre. Świadczy o braku wiedzy na temat choroby i problemów, jakie ma osoba borykająca się ze schorzeniem. W moim artykule postaram się rozwiać pewne mity na temat anoreksji i przybliżyć obraz choroby.

Kilka słów o anoreksji

Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny) jest sklasyfikowaną w ICD-10 chorobą o podłożu psychicznym jako zaburzenia odżywiania (F50). W klasyfikacji tej podzielono ją na klasyczną (F50.1) i atypową (F50.2). Można również wyróżnić podział na specyficzne (anoreksja, bulimia) i niespecyficzne (bigoreksja, ortoreksja, zespół nocnego podjadania NES oraz kompulsywne objadanie się BED) zaburzenia odżywiania (eating disorders, ED). Kryteria DSM-5 (kryteria Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) wyróżniają postaci ograniczającą (klasyczne odmawianie sobie jedzenia) oraz z napadami kompulsywnego objadania się i przeczyszczaniem. Anoreksja jest silną chorobą, która dotyka coraz więcej ludzi, zwłaszcza młodzieży. Stanowi nie tylko problem medyczny, ale także społeczny i ekonomiczny.

Występowanie anoreksji

Anoreksja dotyka niestety coraz więcej ludzi, poprzez ciągłe kreowanie w mediach kultu szczupłego ciała. Kiedyś była kojarzona jako choroba typowo kobieca — teraz odnotowuje się coraz większą zapadalność w gronie mężczyzn. Trudno jest tutaj mówić o wiarygodnych statystykach, gdyż większość chorych nie zgłasza się po pomoc lub nie jest kojarzona z anoreksją (złe warunki finansowe, ubóstwo). Literatura przedstawia, że ok. 0,5-1% kobiet na świecie choruje na anoreksję i około 0,05-0,1%. Biorąc pod uwagę fakt, że w 2015 roku wynosiła 7 256 milionów, to na świecie choruje 72 560 kobiet i 7 256 mężczyzn zdiagnozowanych! W Polsce szacuje się, że problem dotyczy ok. 0,8-1,8% dziewcząt poniżej 18 roku życia. Anoreksja dotyka najczęściej młodzież w wieku od 13 do 18 lat (chociaż wiek niestety zaczyna się obniżać). Po 25 roku życia odnotowuje się znaczący spadek zapadalności (nierzadko też następuje przejście z anoreksji w bulimię). Prawda jest taka, że są odnotowane zachorowania w każdym wieku.

Anoreksja – przyczyny

Przyczyn jest wiele. Zrozumienie pojmowania ideałów przez osoby chore na anoreksję jest często dla zdrowej osoby niepojęte i niezrozumiałe. Wypracowały sobie takie mechanizmy i wpoiły takie przekonania, że dla przeciętnego Polaka to obłęd. Czynniki choroby można podzielić na predysponujące, wyzwalające chorobę i podtrzymujące.

Czynniki predysponujące anoreksji

Do czynników predysponujących zaliczamy czynniki osobnicze (genetyka, stężenia hormonów czy też metabolizm i stężenie neuroprzekaźników, aktywność i budowa mózgu), cechy osobowości (do zachorowania na anoreksję predysponują takie typy osobowości, jak histrioniczna, obsesyjno- kompulsywna — w tym nadmierny perfekcjonizm, oraz schizoidalna lub schizotypowa. Czynnikom tym towarzyszy wysokie poczucie lęku, silne niedowartościowanie i zaburzenia obrazu własnego ciała.

Czynniki rodzinne to przede wszystkim silna nadopiekuńczość rodziców, kontrolowanie i zatarcie granic pomiędzy członkami rodziny – brak bliskości w rodzinie, zamykanie się we własnym kręgu i przelewanie na siebie wszystkich problemów. W momencie zatarcia linii w rodzinie, we wszelkie konflikty rodziców zaangażowane są dzieci, które często muszą stanąć przed wyborem: mama czy tata. Dziecko widzi problemy rodziców, stara się im doradzać i pomóc rozwiązać problemy. Do tego dochodzi brak umiejętności radzenia sobie ze stresem i nowymi sytuacjami (jak np. tragedia w rodzinie, okres dojrzewania, rozwód rodziców, nieszczęśliwa miłość).

Często też dzieciom stawiane są zbyt wysokie wymagania, oczekiwania są wyolbrzymione — zwłaszcza w przypadku nauki, wyglądu lub sportu. Do czynników predysponujących zalicza się także czynniki socjoekonomiczne. Badania wskazują, że występowanie anoreksji jest częstsze w rodzinach o średnim i wysokim statusie ekonomicznym (dzieciom stawiane są wyższe wymagania, większy dostęp dorosłych do alkoholu innych używek). Dodatkowo w mediach propagowany jest kult szczupłej sylwetki — młodzież non stop natyka się czy to w telewizji, czy w internecie lub gazetach, na gwiazdy z płaskimi brzuchami, wychudzone modelki czy super-fit trenerki. Problem zaognia się, gdy osoba trenuje do tego balet lub inny rodzaj tańca czy pragnie zostać modelką — gdzie szczupła sylwetka jest wręcz wymagana.

Czynniki wywołujące anoreksję

Czynnik najtrudniejszy. To właśnie ten czynnik utrzymuje osobę w przekonaniu, że nie chce się leczyć, gdyż nie widzi problemu i wygląda normalnie i naturalnie. Ciągły spadek masy ciała ma być wyrazem sukcesu i wyższości — pokazanie, że jest się lepszym i silniejszym, bo potrafi odmawiać sobie jedzenia. Chudość ma być symbolem perfekcji, zaś każdy dodatkowy kilogram jest oznaką słabości i ogromnej porażki.

Początki anoreksji

Początek jest zazwyczaj niezauważalny. Osoba nagle zaczyna się zdrowo odżywiać, rezygnuje z potraw tłustych czy przetworzonych — teoretycznie stara się zmienić nawyki żywieniowe, wprowadza aktywność fizyczną. Odstawia fast foody, słodycze, ziemniaki, masło, oleje i coraz bardziej ucina dzienną kaloryczność. Natomiast ćwiczy coraz więcej i coraz częściej. Waży się na początku raz w tygodniu, potem co trzy dni, codziennie — w końcu po każdym posiłku. Zaczyna chudnąć — ale ona tego nie widzi. Ciągle wydaje jej się, że jest gruba i nieperfekcyjna. Zaczyna ćwiczyć jeszcze więcej, jeść coraz mniej. Chudnie — żeby nosić szerokie bluzy, a że robi jej się coraz zimniej — ubiera się „na cebulkę”. W szkole osiąga coraz lepsze stopnie, w olimpiadach zajmuje coraz wyższe miejsca. Na konkursach tańca zdobywa puchary — myśli “to dlatego, że zeszczuplałam. Jestem silniejsza”. Do tego rodzinne problemy piętrzą się, występuje konflikt między osobą chorą a rodziną — chora/y czuje się niezrozumiany, odrzucony, widzi w rodzinie wrogów… Przecież jest najlepsza w szkole, tańczy główne role w balecie — i do tego dąży do idealnej sylwetki.

Choroba niesamowicie ciężka dotyczy całej rodziny.

Co można zrobić w takiej sytuacji? Jak można pomóc osobie chorej na anoreksję oraz jaką dietę należy stosować u chorej na anoreksję? O tym w kolejnym artykule.

1. http://www.medicalnews.ump.edu.pl/uploads/2011/3/184_3_80_2011.pdf
2. https://psychiatria.mp.pl/choroby/75618,zaburzenia-odzywiania
3. http://uir.unisa.ac.za/handle/10500/23184